Viêm ruột khu vực (Crohn)

Bệnh Crohn là bệnh viêm tại đường ruột. Nó gây ra viêm niêm mạc đường tiêu hóa, có thể dẫn đến đau bụng, tiêu chảy và thậm chí suy dinh dưỡng trầm trọng. Bệnh Crohn là nguyên nhân gây ra loét hình thành trong đường tiêu hóa ở bất cứ nơi nào trong cơ thể từ miệng cho tới hậu môn. Tuy nhiên, bệnh Crohn lại gây loét không liên tục ở bất kỳ vị trí nào từ miệng đến hậu môn.

Do các viêm nhiễm gây ra bởi bệnh Crohn thường lây lan và đi sâu vào các lớp mô ruột nên bệnh nhân mắc bệnh Crohn thường rất đau đớn, suy nhược cơ thể và đôi khi có thể dẫn đến biến chứng nguy hiểm tính mạng.

Nguyên nhân chính xác của bệnh Crohn vẫn còn chưa biết. Trước đây, chế độ ăn uống và sự căng thẳng đã bị nghi ngờ, nhưng bây giờ các bác sĩ biết rằng mặc dù các yếu tố này có thể làm nặng thêm bệnh Crohn hiện tại, nhưng không gây ra nó. Hiện tại, các nhà nghiên cứu tin rằng một số yếu tố, chẳng hạn như tính di truyền và hệ miễn dịch bị tổn thương, đóng một vai trò trong việc phát triển bệnh Crohn.

• Hệ miễn dịch. Có thể là một vi-rút hoặc vi khuẩn có thể gây ra bệnh Crohn. Khi hệ miễn dịch cố gắng để chống lại các vi sinh vật xâm lược, đường tiêu hóa sẽ bị viêm. Hiện nay, nhiều nhà nghiên cứu tin rằng một số người phát triển căn bệnh này vì một phản ứng miễn dịch bất thường với vi khuẩn thường sống trong ruột.
• Di truyền. Đột biến trong một gen gọi là NOD2 có xu hướng xảy ra thường xuyên ở những người bị bệnh Crohn và dường như liên quan với một khả năng cao hơn cần phẫu thuật điều trị bệnh. Các nhà khoa học tiếp tục tìm kiếm những đột biến gen khác có thể đóng một vai trò trong bệnh Crohn.

Bệnh Crohn phát triển và kéo dài qua nhiều giai đoạn, vì thế bệnh nhân mắc bệnh Crohn có thể gặp phải những triệu chứng sau đây:

• Bệnh nhân có thể trải qua các triệu chứng bao gồm đau bụng, đau quặn từng cơn, tiêu chảy và tiêu ra máu. Ngoài ra, các triệu chứng khác có thể bao gồm giảm cân, cảm giác đau ở dạ dày, đau khớp và mệt mỏi.
• Tùy từng bệnh nhân mắc bệnh Crohn mà có bệnh nhân có triệu chứng nặng, trong khi ở một số khác, các triệu chứng lại ít nghiêm trọng hơn. Một vài người mắc bệnh có thời gian dài không xuất hiện triệu chứng, ngay cả khi không được điều trị, trong khi số khác lại bị bệnh nặng cần điều trị lâu dài hoặc thậm chí phẫu thuật.

Bệnh Crohn được biểu hiện qua 2 thể: cấp tính và mạn tính:

• Với thể cấp tính: Bệnh có biểu hiện và diễn biến giống viêm ruột thừa cấp: có sốt cao 39-40 độ C, đau bụng vùng hố chậu phải, đau sau khi ăn, đại tiện xong thì giảm đau. Bệnh nhân buồn nôn hoặc nôn, có khi đi ngoài lỏng, phân có máu. Bụng chướng, ấn đau, đôi khi sờ thấy một khối dài ở hố chậu phải. Xét nghiệm máu thấy bạch cầu tăng.
• Với thể mạn tính: Bệnh tiến triển từ từ, kéo dài 2-4 năm, có khi hơn. Người bệnh thường đến khám với các triệu chứng như ở thể cấp tính, kèm theo thiếu máu và các biến chứng như thủng ruột, hẹp lòng ruột, rò từ hồi tràng vào đại tràng, bàng quang và các cơ quan lân cận khác. Chụp X-quang đại tràng thấy rõ hình ảnh quai ruột hồi tràng giãn hay hẹp, các tổn thương viêm, loét, hoặc các đường rò.

Bệnh Crohn là bệnh khó chẩn đoán vì đoạn hồi tràng bị tổn thương nằm ở vùng hố chậu phải, triệu chứng gần giống với viêm ruột thừa cấp, lao manh tràng, lao ruột, u nang buồng trứng xoắn, viêm buồng trứng, vòi trứng, vỡ chửa ngoài dạ con…Vì thế, người bệnh cần đến bệnh viện khám ngay để có hướng điều trị đúng đắn.

Đôi khi có thể cảm thấy bất lực khi phải đối mặt với bệnh Crohn. Nhưng những thay đổi trong chế độ ăn uống và lối sống có thể giúp kiểm soát các triệu chứng và kéo dài thời gian giữa đợt khởi phát.

Chế độ ăn uống

Không có bằng chứng vững chắc rằng những thức ăn thực sự gây ra bệnh viêm ruột. Nhưng một số loại thực phẩm và đồ uống có thể làm nặng thêm các dấu hiệu và triệu chứng, đặc biệt là trong một tình trạng cấp. Nếu nghĩ rằng có những loại thực phẩm làm cho tình trạng bệnh tồi tệ hơn, cố gắng giữ nhật ký thực phẩm để theo dõi những gì đang ăn uống cũng như cảm thấy thế nào. Nếu phát hiện ra một số loại thực phẩm đang gây ra các triệu chứng, một ý tưởng tốt là cố gắng loại bỏ những loại thực phẩm. Dưới đây là một số gợi ý có thể giúp:

• Hạn chế các sản phẩm sữa. Giống như nhiều người mắc bệnh viêm ruột, có thể thấy vấn đề, chẳng hạn như tiêu chảy, đau bụng và chướng bụng, cải thiện khi giới hạn hoặc loại bỏ các sản phẩm sữa. Có thể không dung nạp lactose, có nghĩa là, cơ thể không thể tiêu hóa đường sữa (lactose) trong thực phẩm từ sữa. Nếu vậy, hạn chế sữa hoặc sử dụng một sản phẩm enzyme, như Lactaid sẽ giúp phá vỡ lactose.
• Hãy thử các loại thực phẩm ít chất béo. Nếu có bệnh Crohn tại ruột non, có thể không thể tiêu hóa hoặc hấp thụ chất béo bình thường. Thay vào đó, chất béo đi qua ruột, làm bị tiêu chảy nặng hơn. Thực phẩm có thể sẽ đặc biệt gây phiền hà bao gồm bơ, bơ thực vật, nước sốt kem và các loại thực phẩm chiên.
• Thử các chất xơ. Đối với hầu hết mọi người, thực phẩm chứa chất xơ như trái cây tươi và rau quả và ngũ cốc nguyên chất, là nền tảng của một chế độ ăn uống khỏe mạnh. Nhưng nếu bị bệnh viêm ruột, chất xơ có thể làm tiêu chảy, đau đớn hơn. Nếu trái cây và rau quả còn nguyên, cố gắng hấp, nướng hoặc hầm chúng. Cũng có thể có người chịu đựng được một số trái cây và rau quả, nhưng không phải những người khác cũng như vậy. Nói chung, có thể có vấn đề nhiều hơn với các loại thực phẩm trong họ cải bắp như xúp lơ xanh và súp lơ, quả hạch, ngô và bỏng ngô. Tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi bắt đầu một chế độ ăn nhiều chất xơ.
• Tránh thực phẩm có vấn đề. Loại bỏ bất cứ loại thực phẩm nào khiến cho các dấu hiệu và triệu chứng nặng hơn. Đây có thể bao gồm thực phẩm như đậu, bắp cải và bông cải xanh, nước trái cây nguyên liệu và hoa quả, đặc biệt là các loại trái cây họ cam quýt, thức ăn cay, bỏng ngô, rượu và thức ăn và thức uống có chứa caffeine như sôcôla và soda.
• Ăn bữa ăn nhỏ. Có thể cảm thấy tốt hơn khi ăn 5-6 bữa nhỏ một ngày thay vì 2 hoặc 3 bữa lớn như những người thân.
• Uống nhiều chất lỏng. Hãy cố gắng uống nhiều nước hàng ngày. Nước là tốt nhất. Rượu và đồ uống có chứa caffeine kích thích ruột và có thể làm cho tiêu chảy nặng hơn, trong khi đồ uống có ga thường xuyên tạo ra khí.
• Hãy cân nhắc dùng vitamin tổng hợp. Bởi vì bệnh Crohn có thể cản trở khả năng hấp thụ chất dinh dưỡng và vì chế độ ăn uống có thể bị hạn chế, bổ sung vitamin và khoáng chất thường là hữu ích. Tham khảo bác sĩ trước khi dùng bất cứ loại vitamin bổ sung nào.
• Nói chuyện với chuyên gia dinh dưỡng. Nếu bắt đầu để giảm cân hay chế độ ăn uống đã trở nên rất hạn chế.
• Tránh stress. Mặc dù stress không gây bệnh Crohn, nó có thể làm cho các dấu hiệu và triệu chứng nặng hơn nhiều và có thể kích hoạt đợt cấp. Các sự kiện căng thẳng có thể là từ điều khó chịu nhỏ, mất việc làm hoặc tử vong.
• Khi bệnh nặng, tiêu hóa bình thường thay đổi. Sạch dạ dày chậm hơn và tiết acid nhiều hơn nữa. Stress cũng có thể tăng tốc độ hoặc làm chậm việc tiêu hóa của đường ruột. Nó cũng có thể gây ra những thay đổi trong mô ruột. 
• Tập thể dục. Ngay cả tập thể dục nhẹ có thể giúp giảm stress, giảm trầm cảm và bình thường hóa chức năng ruột. Nói chuyện với bác sĩ về một kế hoạch tập thể dục tốt nhất.
• Phản hồi sinh học. Kỹ thuật giảm stress này có thể giúp giảm căng cơ và làm chậm nhịp tim với sự giúp đỡ của một máy phản hồi. Mục đích là để giúp hòa nhập vào một trạng thái thoải mái để có thể dễ đương đầu hơn với căng thẳng. Phản hồi sinh học thường được dạy tại các bệnh viện và các trung tâm y tế.
• Thường xuyên thư giãn và các bài tập thở. Một cách để đối phó với căng thẳng là thường xuyên thư giãn, có thể học yoga và thiền định hoặc sử dụng sách, CD hoặc DVD ở nhà.

Với từng bệnh nhân cụ thể, dựa vào tình trạng tổn thương và vị trí của chúng trong đường ruột mà bác sĩ mới có thể đưa ra cách để điều trị bệnh Crohn cho phù hợp.

Nếu bệnh nhân mới mắc bệnh Crohn nhưng còn ở giai đoạn mới, tổn thương nhẹ, các thuốc salicylate có thể giúp ích. Một số kháng sinh cũng được sử dụng để điều trị bệnh Crohn thể nhẹ.

Một khi bệnh nhân đã ở trong tình trạng bệnh nghiêm trọng hơn thì thuốc steroid thường khuyến cáo là được sử dụng. Trong các thể bệnh hoạt động, steroid có thể được sử dụng chung với các thuốc ức chế miễn dịch hoặc với một thuốc mới hơn có tên gọi là infliximab.

Ở các thể bệnh Crohn rất nặng, có thể cần phải nhập viện và việc phẫu thuật lúc này có thể được bác sĩ tính đến. Có 2 loại điều trị chính mà hiện nay đang được các áp dụng:

• Điều trị nội khoa bảo tồn: Là phương pháp điều trị chủ yếu. Bệnh nhân cần chú ý đảm bảo tốt 3 khâu: nghỉ ngơi, ăn uống và thuốc. Nên nằm tại giường đến khi hết các triệu chứng, nên ăn các thức ăn nhiều năng lượng, nhiều đạm và sinh tố, nên uống các loại kháng sinh, sinh tố, corticoid, các thuốc giảm miễn dịch và thuốc điều trị triệu chứng (theo hướng dẫn của bác sĩ).
•  Điều trị phẫu thuật: Chỉ định mổ tuyệt đối cho các trường hợp bệnh Crohn gây thủng ruột, chảy máu không cầm được, các trường hợp biến chứng nhiễm khuẩn, trường hợp có lỗ rò giữa ruột với các cơ quan khác.