Vẹo vách ngăn mũi

Vách ngăn là bộ phận nằm trong hốc mũi và chia đôi hốc mũi, nó được cấu tạo gồm phần sụn, xương, có chiều dài độ 8 cm, đi từ tiền đình mũi đến vòm mũi họng.

Các kiểu vẹo vách ngăn mũi

• Vẹo vách ngăn mũi đơn thuần, đây là vẹo hình chữ C, chỉ vẹo qua bên phải hoặc vẹo qua bên trái.
• Vẹo vách ngăn mũi phức tạp hay vẹo hình chữ S, tức vừa vẹo bên phải và vẹo bên trái.

• Do bẩm sinh: Các khớp sụn - xương, xương - xương bị đẩy lệch gây nên vẹo vách ngăn. Đây là nguyên nhân do bẩm sinh xảy ra trong thời kỳ bào thai. Thường thì không có biểu hiện gì rõ. Khi lớn lên, cơ thể phát triển, xương phát triển theo, lúc đó những triệu chứng biểu hiện của vẹo vách ngăn ngày một rõ hơn.
• Vẹo vách ngăn có thể xảy ra do chấn thương trong giai đoạn sinh nở, do trong quá trình uốn khuôn của thai trong khung chậu của người mẹ giúp cho thai nhi xổ ra được dễ dàng, nên đầu cúi tốt gặp trong ngôi chỏm hay đầu phải ngửa tối đa trong ngôi mặt nên có sự va chạm của vùng mũi mặt của thai nhi với khung chậu của người mẹ.
• Trong chấn thương do bị ngã đập mặt xuống đất hay mũi đập vào vật cứng, do bị đánh vào mũi có thể gây gãy xương chính mũi kèm theo biến dạng vách ngăn mũi.

Triệu chứng của vẹo vách ngăn mũi và cơ chế gây bệnh của vẹo vách ngăn mũi tùy thuộc vào vị trí mà vẹo vách ngăn ảnh hưởng.

Ngạt mũi

Thường là ngạt một bên, tuy nhiên ngạt có thể từng lúc, vì độ thông thoáng của hốc mũi còn phụ thuộc vào tình trạng của cuống mũi, trong trường hợp cuống mũi phù nề do dùng thuốc nhỏ mũi kéo dài thì phẫu thuật chỉnh hình vách ngăn mũi trở nên ít có hiệu quả nếu không can thiệp vào cuống mũi.

Đau

Trong niêm mạc mũi có đầy những nhánh của 3 loại thần kinh: Thần kinh tam thoa (cảm giác), thần kinh giao cảm (co thắt mạch máu), thần kinh phó giao cảm (giãn mạch máu và xuất tiết). Ngoài ra, còn có thần kinh khứu giác giúp chúng ta cảm nhận về mùi. Đau trong vẹo vách ngăn mũi là do phần vẹo của vách ngăn tùy vào cuống mũi gây kích thích vào nhánh thứ 2 của dây thần kinh tam thoa.

Xuất tiết mũi sau

Khi vách ngăn mũi vẹo tì vào vách mũi xoang trong những thể vẹo cao, phần vẹo này bịt một phần lỗ thông (lỗ ostrum) của xoang hàm, xoang trán, xoang sàng trước.

Đặc biệt là khi người bệnh còn có quá phát cuống mũi, hay phù nề niêm mạc mũi trong viêm mũi dị ứng, viêm mũi vận mạch, thì vẹo vách ngăn đã làm cản trở dòng chảy bình thường của dịch nhầy của các khoang này khi bị viêm, vẹo vách ngăn mũi đã làm cho người bệnh rất khó, hoặc không xì mũi ra phía trước được chỉ còn cách khịt xuống miệng rồi nhổ ra ngoài: dịch nhầy chảy xuống họng quá mức bình thường và kéo dài là một nguyên nhân của viêm họng, và làm cho người bệnh rất hay buồn nôn (đặc biệt là khi đánh răng), tiếp theo là quá trình viêm nhiễm đường hô hấp trên loại viêm nhiễm này rất khó điều trị.

Chảy máu mũi

Người ta thường thấy chảy máu mũi ở bên mũi ngạt nhiều nhất, GS. Stanley giải thích: Do cửa mũi bên đó bị khô hơn (do hốc mũi hẹp hơn thì vận tốc khí hít vào cao hơn).

Ngủ ngáy và kém ngủ mất ngủ

Gần đây trên thế giới xuất hiện nhiều công trình nghiên cứu về ngáy, thực ra ngủ ngáy không phải là ngủ say, mà chỉ là giấc ngủ nông, rất dễ tỉnh giấc và gây mệt mỏi cho ngày hôm sau. Người ta nhận thấy ngủ ngáy là tiền triệu của các bệnh tim mạch về sau này. Ngủ ngáy là do 2 nguyên nhân chính:

•  Hẹp khẩu kín ở khu vực mũi, họng (polýp mũi, vẹo vách ngăn, quá phát amidal, lưỡi gà, màn hầu dài và rộng).
•  Giảm trọng lực cơ ở vùng màn hầu, đáy lưỡi.

 Trong trường hợp đặc biệt là vẹo kiểu hình chữ S làm ngạt mũi cả 2 bên thì làm cho mùi vị khó mà lọt đến vùng tế bào ngửi nằm ở vùng trần của hốc mũi, tuy nhiên kém ngửi này thuộc loại kém ngửi dẫn truyền có khả năng phục hồi cao sau khi được phẫu thuật chỉnh hình vách ngăn.

• Cần tránh ngạt mũi bằng cách hạn chế uống rượu bia, hút thuốc lá.
• Hạn chế tối đa chấn thương vùng mặt

Phẫu thuật vách ngăn

Cách đây gần 300 năm, người ta đã nghĩ ra cách điều trị vẹo vách ngăn mũi

• Quelmalz - người Pháp đã khuyên người bệnh, hàng ngày lấy ngón tay đẩy vào chỗ vẹo với mục đích chỉnh lại phần vẹo. Hơn 100 năm sau, vào năm 1875 Adam người Anh đã sử dụng phương pháp: 'đập vỡ' chỗ vẹo sau đó nẹp lại theo vị trí thẳng. Đến năm 1882: Igal mổ cắt đi mảnh sụn vẹo ở vách ngăn, tác giả này đã mở ra một kỷ nguyên mới cho mổ chỉnh hình vách ngăn nhưng ông đã lấy cả đi phần niêm mạc ở vách ngăn mũi như vậy làm thủng vách ngăn nghĩa là mũi chúng ta có thể xỏ một sợi dây từ bên lỗ mũi này sang lỗ mũi bên kia giống như mũi trâu.
• Phải đợi đến năm 1904, Freer va Killian cùng đưa ra một kỹ thuật mổ gọi là xén vách ngăn dưới niêm mạc, tức là sau mổ vách ngăn hết bị vẹo nhưng không bị thủng từ bên này sang bên kia, kỹ thuật này vẫn còn được sử dụng đến ngày nay trong một số trường hợp. Đến 1957, Goldman người Mỹ nhận thấy nhược điểm của kỹ thuật Killian là ở một số bệnh nhân người châu Âu sau mổ bị sụp sống mũi (mũi người Âu rất cao) do phần sụn vách ngăn lấy đi quá nhiều, nhất là phần phía trước và phần phía trên của vách ngăn mũi. Ông ta đã triển khai một kỹ thuật mổ mới là: Lấy toàn bộ phần sụn bị vẹo, sửa sang, tỉa tót lại sau đó trở lại chỗ cũ và khâu cố định. Kỹ thuật này sau đó được phổ biến ra toàn thế giới và ở Việt Nam trong nhiều năm gần đây.
• Tóm lại, vẹo vách ngăn mũi là một dị tật rất thường gặp, ngoại trừ những trường hợp vẹo nặng cần phải phẫu thuật (đây là một phẫu thuật không phải là lớn không để lại sẹo) thì tất cả những vẹo nhỏ (gai, mào vách ngăn) chỉ trở nên phiền phức nếu có phù nề cuống mũi kéo dài. Phù nề cuống mũi thường do nguyên nhân: khi bị cảm cúm không giữ gìn cẩn thận (như hút thuốc lá, rượu bia, ăn mặc không đủ ấm hoặc không thích hợp với máy lạnh). Nếu bạn biết giữ gìn, bạn có thể chung sống tốt lành với một cái mũi bị vẹo vách ngăn.