Tâm thần phân liệt

Tâm thần phân liệt là một nhóm các rối loạn não nghiêm trọng, tâm thần phân liệt có thể dẫn đến một số ảo giác, ảo tưởng, suy nghĩ và hành vi bị rối loạn. Khả năng hoạt động bình thường và tự chăm sóc cho bản thân của họ có xu hướng xấu đi theo thời gian. Tâm thần phân liệt là một bệnh mạn tính, cần điều trị suốt đời.

Chưa xác định được chính xác những nguyên nhân gây ra tâm thần phân liệt, nhưng các nhà nghiên cứu tin rằng sự kết hợp của di truyền và môi trường góp phần vào sự phát triển của bệnh.

Một số hóa chất tự nhiên trong não, bao gồm dẫn truyền thần kinh dopamine và glutamate cũng có thể góp phần gây ra tâm thần phân liệt. Neuroimaging nghiên cứu cho thấy sự khác biệt trong cấu trúc não và hệ thần kinh trung ương của những người tâm thần phân liệt.

Các triệu chứng của tâm thần phân liệt cũng có thể là do bệnh tâm thần khác và không có triệu chứng có thể xác định chẩn đoán tâm thần phân liệt. Ở nam giới, triệu chứng tâm thần phân liệt thường bắt đầu ở tuổi thiếu niên hay độ tuổi 20. Ở phụ nữ, các triệu chứng tâm thần phân liệt thường bắt đầu ở độ tuổi 20 hoặc đầu 30. Bệnh không phổ biến ở trẻ em và hiếm gặp ở những người lớn tuổi hơn 40. Các dấu hiệu và triệu chứng của bệnh tâm thần phân liệt thường được chia thành ba loại - tích cực, tiêu cực và nhận thức.

Triệu chứng tích cực

Trong tâm thần phân liệt, các triệu chứng tích cực là những hoạt động bất thường, có thể bao gồm:

• Ảo tưởng. Những niềm tin không dựa trên thực tế và thường liên quan đến sự hiểu sai về nhận thức hoặc kinh nghiệm. Là triệu chứng phổ biến nhất.
• Ảo giác. Thường liên quan đến việc nhìn thấy hoặc nghe thấy những thứ không tồn tại, mặc dù ảo giác có thể xảy ra ở bất kỳ giác quan nào. Tiếng nói là ảo giác thường gặp nhất ở những người bị tâm thần phân liệt.
• Rối loạn ý tưởng. 
• Hành vi vô tổ chức.

Triệu chứng tiêu cực

• Không quan tâm đến các hoạt động hàng ngày.
• Thiếu cảm xúc.
• Giảm khả năng lập kế hoạch hoặc thực hiện hoạt động.
• Quên vệ sinh cá nhân.
• Thu mình, tránh các giao tiếp xã hội.

Các triệu chứng nhận thức

• Có vấn đề về nhận thức.
• Khó khăn trong việc tập trung chú ý.
• Rối loạn trí nhớ.
• Triệu chứng trầm cảm. Tâm thần phân liệt cũng có thể ảnh hưởng đến tâm trạng, gây ra trầm cảm hoặc tâm trạng thất thường. Ngoài ra, những người bị tâm thần phân liệt thường có xu hướng cô lập với xã hội.

Không có cách nào để ngăn chặn tâm thần phân liệt. Tuy nhiên, điều trị sớm có thể giúp kiểm soát các triệu chứngtrước khi chúng phát triển thành các biến chứng nghiêm trọng. Có kế hoạch điều trị lâu dài giúp ngăn ngừa bệnh tái phát hoặc ngăn các triệu chứng trở nên trầm trọng hơn. Ngoài ra, các nhà nghiên cứu cho rằng các kiến thức về yếu tố nguy cơ có thể giúp chẩn đoán sớm và điều trị có hiệu quả bệnh tâm thần phân liệt.

Đối với những người có nguy cơ tâm thần phân liệt, cần chủ động thực hiện các bước như tránh sử dụng ma túy bất hợp pháp, giảm stress, ngủ đủ giấc và bắt đầu dùng thuốc chống loạn thần ngay khi cần thiết có thể giúp giảm thiểu các triệu chứng hoặc ngăn không cho các triệu chứng trở nên xấu đi.

Tâm thần phân liệt là một bệnh mạn tính cần điều trị suốt đời, ngay cả khi triệu chứng đã giảm bớt. Điều trị bằng thuốc và liệu pháp tâm lý xã hội có thể giúp quản lý các điều kiện. Trong thời kỳ khủng hoảng hoặc khi có các triệu chứng nặng, có thể phải nhập viện để đảm bảo an toàn, dinh dưỡng hợp lý, ngủ đủ, vệ sinh cơ bản.

Một bác sĩ tâm thần có kinh nghiệm trong điều trị tâm thần phân liệt thường được hướng dẫn điều trị. Nhóm nghiên cứu điều trị cũng có thể bao gồm nhà tâm lý học, nhân viên xã hội và y tá tâm thần và một người quản lý phối hợp chăm sóc. Các phương pháp tiếp cận toàn đội có thể có sẵn tại các phòng khám có chuyên môn trong điều trị tâm thần phân liệt.

Thuốc men

Thuốc là nền tảng của điều trị tâm thần phân liệt, nhưng vì thuốc cho bệnh tâm thần phân liệt có thể gây ra tác dụng phụ nghiêm trọng và hiếm, ngoài ra người tâm thần phân liệt có thể không muốn uống thuốc.

Thuốc chống loạn thần là phổ biến nhất theo quy định để điều trị tâm thần phân liệt. Các nhà khoa học đang nghĩ cách để kiểm soát các triệu chứng ảnh hưởng đến não dẫn truyền thần kinh dopamine và serotonin. Người bệnh hợp tác điều trị có thể dùng thuốc viên. Người bệnh bất hợp tác có thể cần được tiêm thay vì dùng thuốc uống. Người bệnh bị kích động có thể cần được sử dụng benzodiazapine như lorazepam (ATIVAN) kết hợp với thuốc chống loạn thần.

• Thuốc chống loạn thần không điển hìnhNhững loại thuốc mới hơn thường được lựa chọn vì nguy cơ suy nhược thấp hơn, tác dụng phụ thấp hơn so với thuốc thông thường. Chúng bao gồm:

• Aripiprazole (Abilify).
• Clozapine (Clozaril).
• Olanzapine (Zyprexa).
• Paliperidone (Invega).
• Quetiapine (Seroquel).
• Risperidone (Risperdal).
• Ziprasidone (Geodon).

Cục Quản lý Thuốc và Thực phẩm Mỹ đã phê duyệt Risperdal và Abilify để sử dụng cho bệnh nhân trong độ tuổi 13 - 17. Tác dụng phụ của thuốc chống loạn thần không điển hình bao gồm tăng cân, tiểu đường và cholesterol trong máu cao.

• Thuốc chống loạn thần thông thường hoặc điển hình
  Những thuốc này có nhiều tác dụng phụ và gây ra các tổn thương về thần kinh, bao gồm khả năng phát triển một chứng rối loạn chuyển động (tardive rối loạn vận động) có thể có hoặc không thể đảo ngược. Nhóm các thuốc bao gồm:

• Chlorpromazin (THORAZINE).
• Fluphenazine.
• Haloperidol.
• Perphenazine.

Các thuốc chống loạn thần điển hình thường rẻ hơn, có thể được lựa chọn để điều trị lâu dài. Nói chung, mục tiêu của điều trị bằng thuốc chống loạn thần là để kiểm soát hiệu quả các dấu hiệu và triệu chứng ở liều thấp nhất có thể. Các bác sĩ tâm thần có thể thử các loại thuốc khác nhau, liều lượng khác nhau hoặc kết hợp theo thời gian để đạt được kết quả mong muốn. Các thuốc chống trầm cảm hoặc chống lo âu cũng có thể có ích.

Phương pháp điều trị tâm lý xã hội

Mặc dù thuốc là nền tảng của điều trị tâm thần phân liệt, điều trị tâm lý xã hội cũng rất quan trọng, có thể bao gồm:

• Đào tạo kỹ năng xã hội. Tập trung vào cải thiện giao tiếp và tương tác xã hội.
• Hỗ trợ và đào tạo để các gia đình có kiến thức đối phó với tâm thần phân liệt.
• Dạy nghề phục hồi chức năng và hỗ trợ việc làm. Tập trung vào giúp đỡ người tâm thần phân liệt tìm và giữ việc làm.
• Cung cấp kiến thức để bệnh nhân biết đối phó với căng thẳng và xác định các dấu hiệu cảnh báo sớm về tái phát, giúp họ quản lý bệnh tật. Nhiều cộng đồng có chương trình giúp những người bị tâm thần phân liệt có công việc, nhà ở, biết cách đối phó với tình huống khủng hoảng.