Quai bị

Biểu hiện chủ yếu của bệnh là sốt và sưng, đau một hoặc nhiều tuyến nước bọt. Thường gặp ở tuyến nước bọt mang tai, đôi khi có thể viêm ở tuyến nước bọt dưới lưỡi hoặc tuyến dưới hàm.Hơn 80% bệnh xảy ra ở trẻ em dưới 15 tuổi, thường gặp nhất là trẻ từ 6-10 tuổi. Người lớn cũng có thể bị mắc bệnh nếu không tiêm ngừa phòng bệnh trước đó. Dịch bệnh thường xuất hiện ở những nơi tập trung đông đúc như trường học, ký túc xá v.v… 

Bệnh lây như thế nào?

Nguồn lây bệnh quai bị là người đang mắc bệnh quai bị lây cho người lành chưa có kháng thể chống vi-rút quai bị. Bệnh quai bị khởi đầu là viêm tuyến nước bọt (tuyến mang tai).

• Giai đoạn ủ bệnh.
• Sau thời kỳ ủ bệnh là xuất hiện sốt cao đột ngột, có thể thân nhiệt lên tới 38-39 độ C, kèm theo đau đầu, mệt mỏi toàn thân, chán ăn, ngủ kém.Với các triệu chứng này, ở giai đoạn đầu của bệnh (giai đoạn tiên phát) có thể nhầm với một số bệnh khác như viêm họng, xoang, phế quản cấp tính. Sau khi sốt cao kéo dài từ 1 - 3 ngày thì tuyến nước bọt bị sưng to. Đầu tiên là sưng một bên, sau vài ngày tiếp tục sưng tuyến nước bọt còn lại.

• Hạn chế tiếp xúc với người bệnh, khi tiếp xúc phải mang khẩu trang.
• Vệ sinh cá nhân và nhà cửa:
• Không sử dụng chung các dụng cụ ăn uống (muỗng, nĩa, ly, chén, dĩa v.v…)
• Thường xuyên lau sạch sàn nhà, bàn ghế, rửa sạch các đồ chơi của trẻ.
• Rửa tay nhiều lần bằng xà phòng trong ngày, nhất là sau khi đi vệ sinh và trước khi ăn.
• Che miệng khi ho, khi hắt hơi, sau đó phải rửa tay ngay bằng xà phòng.
• Thực hiện tiêm phòng vắc-xin để phòng bệnh chủ động.Lưu ý: Vì vắc-xin ngừa quai bị chứa virus sống, nên không tiêm ngừa quai bị khi:
• Suy giảm miễn dịch nặng.
• Bệnh ác tính toàn thân: bệnh bạch cầu, u lympho…
• Đang điều trị corticoid toàn thân liều cao, thuốc chống chuyển hóa, độc tế bào, xạ trị chống ung thư.
• Phụ nữ mang thai và nghi ngờ mang thai không được tiêm vắc-xin quai bị.
• Những phụ nữ được tiêm vắc-xin quai bị cần áp dụng biện pháp ngừa thai trong thời gian ít nhất là 28 ngày sau khi tiêm.

• Ðối với thể bệnh viêm tuyến nước bọt đơn thuần, cần vệ sinh họng, miệng, đánh răng sau khi ăn, trước và sau khi ngủ dậy. Có thể súc họng, miệng bằng các dung dịch sát khuẩn nhẹ có bán tại các quầy dược phẩm như axit boric 5%, nước muối sinh lý và một số dung dịch sát khuẩn khác. Dùng thuốc hạ nhiệt, giảm đau, thuốc chống viêm và dùng thêm sinh tố. Ngoài ra, người bệnh cần uống nhiều nước vì sốt làm mất nước, mất chất điện giải. Cần nghỉ ngơi tại giường, tránh tiếp xúc với những người có nguy cơ cao mắc bệnh quai bị như lứa tuổi thanh thiếu niên tối thiểu 10 ngày. Người bệnh rất cần đeo khẩu trang để tránh lây cho người khác.
• Ðối với thể bệnh có viêm tinh hoàn, cần nghỉ ngơi tại giường khi tinh hoàn vẫn còn sưng, đau. Cần mặc quần lót để treo nhẹ tinh hoàn lên. Ðối với thể bệnh có viêm tinh hoàn (nam giới) hoặc buồng trứng (nữ giới), rất cần có ý kiến tư vấn của bác sĩ, tốt nhất là bác sĩ chuyên khoa.
• Những bệnh viêm tụy, viêm não, màng não rất cần vào bệnh viện để được khám và theo dõi một cách chặt chẽ. Mặc dù hiện nay chưa có thuốc điều trị đặc hiệu cho bệnh quai bị - đó là một thách thức lớn cho các thầy thuốc lâm sàng - nhưng các thuốc dùng trong mục đích điều trị hỗ trợ cũng không nên coi thường.