Nhiễm khuẩn E.coli

Vi khuẩn Escherichia coli (E.coli) sống trong ruột người và động vật, hầu hết các giống của E.coli vô hại hoặc gây bệnh trong thời gian tương đối ngắn, ví dụ như xảy ra khi khách du lịch đến các nước đang phát triển.

Các chuyên gia y tế Anh cho biết dạng vi khuẩn E.coli mới mang tên 026 có thể giết chết người bắt nguồn từ châu Âu sẽ gây nguy hiểm nghiêm trọng đến sức khỏe người dân Anh không kém phiên bản 0157 gây ngộ độc thức ăn chết người ở trẻ em và người già. Tuy nhiên, nó lại có khả năng lọt qua hệ thống kiểm tra tiêu chuẩn dùng để phân biệt 0157 với các loại vi khuẩn khác.

E.coli O157:H7 có thể gây ra tiêu chảy nghiêm trọng, đi ngoài ra máu hoặc đau bụng, tiếp đến là gây tổn hại nghiêm trọng hệ thống cơ quan như suy thận. Người lớn khỏe mạnh thường hồi phục sau khi nhiễm bệnh gần 1 tuần nhưng trẻ nhỏ và người già sức đề kháng kém dẫn đến bệnh có thể biến chứng đe dọa đến tính mạng như suy thận hay còn gọi là hội chứng tan máy gây u rê huyết cao.

Vi khuẩn E.coli gây tiêu chảy có gì đặc biệt?

Nhóm bệnh do E.coli gây tiêu chảy xuất huyết đường ruột (EHEC) đã được biết từ năm 1982 khi có các vụ dịch viêm ruột xuất huyết xảy ra ở Mỹ do một týp huyết thanh O157:H7 gây ra mà trước đây chưa hề được xác định là căn nguyên gây bệnh đường tiêu hóa. Một số chủng E.coli trong nhóm EHEC, trong đó có E.coli O157:H7 có khả năng tiết ra độc tố Shiga được xếp vào nhóm các vi khuẩn E.coli sản xuất độc tố Shiga (STEC).

Bệnh tiêu chảy do EHEC gây ra có thể diễn biến từ thể nhẹ, phân không có máu hoặc ít máu đến thể nặng, phân toàn máu nhưng không chứa bạch cầu. Nguy hiểm hơn khi nhiễm chủng STEC có thể gây ra hội chứng tan máu suy thận cấp và các ban đỏ do thiếu tiểu cầu, đây là căn nguyên chính gây tử vong. Bệnh cảnh của hội chứng tan máu suy thận cấp được ghi nhận cả ở người lớn và trẻ em với biểu hiện thiếu máu tan huyết, giảm tiểu cầu và suy thận cấp tính tăng u-rê huyết, có thể kèm theo các rối loạn thần kinh hoặc sốt. Chủng E.coli O157:H7 là căn nguyên chủ yếu gây ra hội chứng tan máu suy thận cấp trên toàn thế giới. Khoảng 15% trẻ em và một tỷ lệ thấp hơn ở người lớn nhiễm E.coli O157:H7 tiến triển tới hội chứng này, trong đó 50% số bệnh nhân phải chạy thận và 5% tử vong.

E.coli cư ngụ ở đâu, lây truyền thế nào?

Gia súc là ổ chứa vi khuẩn quan trọng nhất, đặc biệt là loài ăn cỏ nhai lại như trâu, bò, dê, cừu. Vi khuẩn cư ngụ trong đường ruột của những loài vật này và được đào thải ra môi trường qua phân của chúng. Người cũng có thể coi là ổ chứa vi khuẩn do đóng vai trò trong việc lây truyền người - người.

E.coli gây bệnh cho người qua đường tiêu hóa: ăn phải thực phẩm bị nhiễm tác nhân gây bệnh như thịt trâu, bò, dê, cừu, sữa bò chưa tiệt khuẩn; rau, quả... (do nhiễm phân của gia súc, người mang mầm bệnh) hoặc do tiếp xúc trực tiếp với súc vật và môi trường nuôi súc vật bị nhiễm bệnh. Vi khuẩn này cũng lây truyền trực tiếp từ người sang người qua đường phân - miệng, chủ yếu qua bàn tay, đồ vật nhiễm bẩn với phân của người bệnh. E.Coli còn lây truyền qua đường nước: do tiếp xúc hoặc sử dụng nguồn nước ăn uống, sinh hoạt, nước ở các bể bơi, khu vui chơi giải trí, sông, hồ bị nhiễm tác nhân gây bệnh.

Thời gian ủ bệnh từ 2-10 ngày, trung bình 3-4 ngày. Người lớn bị bệnh đào thải vi khuẩn trong phân khoảng 1 tuần. Trẻ em có thể đào thải mầm bệnh qua phân đến 3 tuần.

Trong số các chủng E.coli, chỉ có một vài chủng gây ra tiêu chảy. Một nhóm E.coli, trong đó bao gồm O157:H7 sản xuất ra một loại độc tố mạnh gây tổn thương niêm mạc ruột non, có thể gây tiêu chảy ra máu.

Nhiễm E.coli do vô tình ăn phải vi khuẩn hoặc do tiếp xúc với thực phẩm bị ô nhiễm, với nước bị ô nhiễm hoặc lây từ người sang người.

Ô nhiễm thực phẩm:

• Thịt bò xay. Khi gia súc được giết mổ và chế biến, vi khuẩn E.coli trong ruột có thể có trên thịt. Thịt bò và thịt kết hợp từ nhiều động vật khác nhau làm tăng nguy cơ nhiễm E.coli. Thịt bò xay bị nhiễm thường có các vi khuẩn lây lan trên toàn hỗn hợp, không chỉ trên bề mặt (chẳng hạn như trên một miếng thịt bò), nấu ăn chín có nhiều khả năng tiêu diệt vi khuẩn.
• Sữa chưa được tiệt trùng. Vi khuẩn E.coli ở bầu vú của con bò hoặc trên thiết bị vắt sữa có thể vào sữa tươi.
• Sản phẩm tươi. Nước thải từ các trang trại chăn nuôi gây ô nhiễm các loại rau trong đó rau diếp đặc biệt dễ bị loại ô nhiễm này.

Nước bị ô nhiễm:

• Phân người và động vật có thể gây ô nhiễm mặt đất và nước, bao gồm cả dòng suối, sông, hồ và nước dùng để tưới cho cây trồng. Uống hoặc vô tình uống nước không qua xử lý từ các hồ, suối có thể nhiễm E.coli.
• Mặc dù hệ thống nước công cộng sử dụng clo, ánh sáng tử ngoại hoặc ozon để diệt E.coli nhưng nguồn nước vẫn có thể bị ô nhiễm trong khâu vận hành, chứa đựng và sử dụng. Giếng tư nhân ẩn chứa nguy cơ lớn. Một số người đã bị nhiễm bệnh sau khi bơi trong hồ bơi - hồ bị ô nhiễm phân.

Vệ sinh cá nhân:

• Vi khuẩn E.coli có thể dễ dàng lây từ người sang người, đặc biệt là khi người lớn bị nhiễm và trẻ em không rửa tay đúng cách.
• Nhân viên nhà hàng không rửa tay sau khi đi vệ sinh có thể truyền vi khuẩn E.coli đến thực phẩm. Dịch cũng đã xảy ra ở trẻ em đến thăm vườn thú.

• Triệu chứng lâm sàng của bệnh bao gồm đau quặn bụng và tiêu chảy cấp, phân có thể có máu từ mức độ ít đến nhiều, kèm theo có thể có sốt hoặc nôn. Bệnh kéo dài trong khoảng 10 ngày. Một số trường hợp tiến triển nặng gây hội chứng tan máu suy thận cấp tăng urê huyết, đây là nguyên nhân chính gây tử vong (hay gặp ở trẻ nhỏ và người già).
• Chỉ cần một lượng nhỏ vi khuẩn đã có khả năng gây bệnh. Bệnh có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi, trong đó trẻ dưới 5 tuổi có tỷ lệ mắc cao nhất và dễ tiến triển tới hội chứng tan huyết suy thận cấp. Người già cũng có nguy cơ biến chứng cao.

Hiện tại chưa có vắc xin đặc hiệu để phòng bệnh tiêu chảy cấp do nhóm E.coli gây tiêu chảy xuất huyết đường ruột. Việc phòng bệnh chủ yếu là các biện pháp không đặc hiệu áp dụng chung cho các bệnh lây theo đường tiêu hóa. Để phòng bệnh có hiệu quả, mọi người, mọi nhà cần thực hiện tốt các biện pháp sau:

• Vệ sinh cá nhân: Mọi người cần thực hiện tốt vệ sinh cá nhân hàng ngày, đặc biệt thường xuyên rửa tay bằng xà phòng với nước sạch trước khi ăn, trước khi chế biến thức ăn và sau khi đi vệ sinh hoặc sau khi tiếp xúc với nguồn bệnh.
• Thực hiện vệ sinh an toàn thực phẩm: ăn chín, uống chín, không ăn các thức ăn nghi ngờ là nguồn lây nhiễm theo khuyến cáo của cơ quan y tế; rửa thật sạch rau, hoa quả, thực phẩm trước khi chế biến, sử dụng. Hạn chế tập trung ăn uống đông người trong vùng đang có dịch.
• Sử dụng nước sạch trong ăn uống, sinh hoạt: Đảm bảo sử dụng nước sạch, tốt nhất là nước được khử khuẩn bằng clo theo đúng quy định cho ăn uống, sinh hoạt hàng ngày.
• Vệ sinh môi trường sống: Đảm bảo tốt vệ sinh môi trường sống hàng ngày: vệ sinh môi trường xung quanh nhà ở, vệ sinh nhà tiêu, thu gom rác, diệt ruồi nhặng. Tuyệt đối không phóng uế bừa bãi và không sử dụng phân tươi dưới mọi hình thức.
• Khai báo khi nghi ngờ mắc bệnh: Những người nghi ngờ bị mắc bệnh cần đến ngay các cơ sở y tế để được khám, tư vấn và điều trị để tránh lây lan ra những người xung quanh và gây dịch.

Nguyên nhân của những ca ngộ độc thức ăn là do cất giữ thức ăn ở nhiệt độ không đúng với yêu cầu và không nấu chín thức ăn, khiến cơ thể không chỉ nhiễm vi khuẩn E.coli mà còn lan truyền các vi khuẩn khác như Salmonella. Những thực phẩm dễ bị nhiễm khuẩn bao gồm thịt gia cầm, gia súc, hải sản, sữa chưa qua thanh khuẩn..., gạo. Để giảm nguy cơ bị ngộ độc thức ăn, bạn nên tuân thủ những hướng dẫn sau:

• Luôn rửa tay trước khi chạm vào thức ăn.
• Không xì mũi cạnh nơi có thức ăn.
• Không để thú vật nuôi vào khu vực nhà bếp và bàn ăn khi đang ăn.
• Trữ thực phẩm cẩn thận, nhất là trong những tháng hè. Vi khuẩn nhân lên rất nhanh nếu thực phẩm bị nhiễm để quá 30 phút trong điều kiện nhiệt độ ấm. Luôn giữ nhiệt độ trong tủ lạnh từ 0 - 5⁰C.
• Luôn kiểm tra hạn sử dụng của thức ăn, nếu quá hạn sử dụng, nên vứt bỏ thực phẩm, thực phẩm đã biến chất cũng cần loại bỏ.

Đối với các bệnh gây ra do E.coli O157: H7, không có phương pháp điều trị đặc hiệu. Hiện nay có thể chữa trị các nhiễm trùng, làm giảm triệu chứng hoặc ngăn chặn các biến chứng.

Đối với hầu hết mọi người, biện pháp tốt nhất là nghỉ ngơi và uống nhiều nước để hạn chế tình trạng mất nước và mệt mỏi.

Tránh dùng thuốc chống tiêu chảy vì điều này làm giảm hoạt động của hệ thống tiêu hóa, ngăn chặn cơ thể loại bỏ các độc tố.