Chia sẻLỵ trực trùng do Shigella dysenteriae
Đây là bệnh đường ruột do vi khuẩn shigella gây ra. Dấu hiệu chính của bệnh là tiêu chảy, phân thường có máu. Bệnh nhân nhiễm bệnh khi tiếp xúc trực tiếp với phân bị nhiễm khuẩn hoặc do ăn phải thực phẩm bị ô nhiễm, uống nước bị ô nhiễm. Trẻ em dễ bị bệnh này nhất.
Bệnh nhân có hệ miễn dịch bình thường sẽ hồi phục mà không cần điều trị.Nhưng shigella cũng có thể dẫn đến mất nước nặng, co giật, sa trực tràng và hội chứng tán huyết - tăng ure máu.
TRIỆU CHỨNG
Tiêu chảy; Phân lẫn máu; Đau bụng; Sốt; Buồn nôn, ói mửa.
CHẨN ĐOÁN VÀ ĐIỀU TRỊ
Hỏi bệnh sử và khám thực thể. Xét nghiệm máu có thể được thực hiện để xác định mức độ mất nước. Cấy phẩm, xét nghiệm phân có thể cần thiết để thiết lập chẩn đoán. Xét nghiệm máu toàn bộ (CBC), xét nghiệm bảng chuyển hóa toàn diện (CMP), xét nghiệm nước tiểu (UA), cấy phẩm phân.
ĐIỀU TRỊ
Hầu hết các bệnh nhân được điều trị bằng thuốc kháng sinh. Mất nước được điều trị bằng truyền dịch tĩnh mạch và bồi hoàn nước điện giải.
Bệnh lỵ trực trùng là bệnh nhiễm khuẩn đường ruột cấp tính do vi khuẩn Shigella gây nên, với biểu hiện lâm sàng đa dạng: 25% có hội chứng lỵ rõ, 25% nhiễm khuẩn không triệu chứng. Đa số trường hợp chỉ có tiêu chảy nhẹ. Một số ít có diễn tiến mạn tính.
Tác nhân gây bệnh
- Vi khuẩn gây bệnh: Shigella, thuộc họ vi khuẩn đường ruột Enterobacteriaceae.
- Dựa vào tính chất sinh hóa và đặc điểm kháng nguyên thân O, phân biệt 4 nhóm chính:
- Nhóm A: S. dysenteriae
- Nhóm B: S. flexneri
- Nhóm C: S. boydii
- Nhóm D: S. sonnei
- Sau thế chiến thứ II đến nay, thường phân lập được S. sonnei ở các nước phát triển.
- Ở Việt Nam, chủng gây bệnh thường gặp hiện nay là S. flexneri và S. sonnei.
Ca bệnh lâm sàng
Có hội chứng lỵ (đau thốn vùng trực tràng, mót rặn, phân nhầy máu) kèm theo hội chứng nhiễm khuẩn (sốt cao, đau nhức cơ, mệt mỏi).
Thời kỳ toàn phát: bao gồm hai hội chứng chính trên, cụ thể là:
- Hội chứng lỵ: phân nhày máu, nhiều lần, lượng phân càng về sau càng ít dần. Trường hợp nặng có thể đến 20-40 lần đi đại tiện/ngày. Bệnh nhân mót rặn nhiều, ngày càng tăng, đau thốn vùng trực tràng. Đau bụng quặn từng cơn dọc khung đại tràng trước khi đại tiện. Khám bụng thường thấy đau thốn rõ ở nửa dưới bụng bên trái, vùng đại tràng sigma hoặc đau toàn bộ khung đại tràng.
- Hội chứng nhiễm khuẩn: sốt cao 39-40oC kèm ớn lạnh, đau nhức cơ toàn thân, mệt mỏi, biếng ăn, buồn nôn hoặc nôn. Ở trẻ nhỏ, có thể có co giật do sốt cao, hoặc do nhiễm độc thần kinh. Sốt có thể tiếp tục cao nhưng thường giảm sau vài ngày. Thể trạng suy sụp nhanh chóng, mệt mỏi hốc hác, môi khô, lưỡi vàng nâu.
Biện pháp dự phòng
- Giáo dục cộng đồng về tầm quan trọng của rửa tay.
- Vệ sinh phòng bệnh: xây hố xí hợp vệ sinh. Bảo vệ, lọc, clo hóa nguồn nước sinh hoạt. Trên thực địa, có thể dùng viên chloramin T để khử trùng nước hoặc khuyến cáo uống nước chín. Diệt ruồi, xử lý rác. Kiểm tra an toàn vệ sinh thực phẩm, đặc biệt là rau sống, sò.
- Khuyến khích nuôi con bằng sữa mẹ. Cần đun sôi sữa và nước trước khi cho trẻ uống.
- Cấm những người mang khuẩn hành nghề chế biến thực phẩm hoặc chăm sóc bệnh nhân cho đến khi cấy phân 3 lần liên tiếp đều âm tính (mỗi lần cách nhau 1 tháng) và ít nhất 48 giờ sau khi điều trị kháng sinh.
- Cần nhắc nhở về việc rửa tay.
- Bồi hoàn nước điện giải: Cần được thực hiện như các trường hợp tiêu chảy khác với dung dịch oresol (ORS) uống sớm, hoặc dịch truyền nếu mất nước điện giải nặng.
- Thuốc kháng sinh: Có vai trò rút ngắn thời gian bệnh và giảm thời gian thải vi khuẩn ra phân.
- Nếu vi khuẩn không kháng thuốc có thể dùng:
- Ampicilline: Người lớn: 2g/ ngày, chia làm 4 lần trong 5 ngày. Trẻ em: 100mg/ kg/ ngày, chia 4 lần, trong 5 ngày.
- Nếu vi khuẩn kháng thuốc có thể dùng:
- Ciprofloxacine: 250mg x 2 lần/ ngày
- Pefloxacine: 400mg x 2 lần/ ngày
- Ofloxacine: 200mg x 2 lần/ ngày
Không có chỉ định sử dụng thuốc làm giảm nhu động ruột như paregoric, diphenoxylate vì làm kéo dài thời gian bệnh và làm chậm thải loại vi khuẩn. Các chế phẩm chứa pectin, bismuth chưa có giá trị rõ rệt.
