Giãn tĩnh mạch thực quản

Giãn tĩnh mạch thực quản là một trong những biểu hiện của hội chứng tăng áp lực tĩnh mạch cửa, nếu không được điều trị kịp thời, người bệnh có thể tử vong.

Nguyên nhân gây giãn tĩnh mạch thực quản chính là nguyên nhân làm tăng áp tĩnh mạch cửa, bao gồm:

• Tắc trước xoang: Do chèn ép từ các nhánh lớn tĩnh mạch cửa trở ra hoặc chèn ép từ các nhánh nhỏ tĩnh mạch cửa (tiểu thùy) trở lên.
• Tắc lại xoang.
• Tắc sau xoang: Tắc trong gan do chèn ép tĩnh mạch trên gan nhỏ (tiểu thùy), phổ biến là do xơ gan. Tắc ngoài gan do chèn ép tĩnh mạch trên gan trở lên.
• Tăng áp tĩnh mạch cửa không do tắc mà do luồng máu đến nhiều hoặc tăng áp tĩnh mạch cửa không rõ nguyên nhân (bệnh banti).

Các tĩnh mạch thực quản mở rộng khi dòng máu đến gan chậm lại. Thường thì dòng chảy của máu bị chậm do mô sẹo trong gan gây ra bởi bệnh gan. Khi máu đến gan chậm lại, nó bắt đầu trở lại, dẫn đến áp lực tăng lên trong tĩnh mạch lớn (cổng tĩnh mạch) mang máu đến gan. Đôi khi các tĩnh mạch có thể bị vỡ và chảy máu.

Giãn tĩnh mạch thực quản thường là biến chứng của xơ gan. Các bệnh và tình trạng khác cũng có thể gây giãn tĩnh mạch thực quản. Nguyên nhân có thể bao gồm:

• Sẹo gan nặng (xơ gan). Một số bệnh gan có thể dẫn đến xơ gan như viêm gan, bệnh gan do rượu và chứng rối loạn đường mật gọi là xơ gan đường mật chính.
• Huyết khối. Một cục máu đông trong tĩnh mạch cửa hoặc trong tĩnh mạch có nguồn cấp vào trong tĩnh mạch cửa được gọi là các tĩnh mạch lách có thể gây ra giãn tĩnh mạch thực quản.
• Nhiễm ký sinh trùng. Sán máng là ký sinh trùng được tìm thấy trong các nước thuộc châu Phi, Nam Mỹ, vùng Caribbean, Trung Đông và Đông Nam Á. Các ký sinh trùng có thể gây hại cho gan, cũng như phổi, ruột và bàng quang.
• Hội chứng khiến máu trở lại trong gan. Hội chứng Budd - Chiari là một tình trạng hiếm gặp, gây ra các cục máu đông có thể chặn các tĩnh mạch đưa máu khỏi gan.

Giãn tĩnh mạch thực quản thường không gây ra dấu hiệu và triệu chứng, trừ khi bị chảy máu.

Các dấu hiệu và triệu chứng của giãn tĩnh mạch thực quản bao gồm:

• Nôn ra máu tươi
• Phân có máu đen như hắc tín.
• Sốc trong trường hợp nghiêm trọng.

Đến gặp bác sĩ nếu có bất cứ dấu hiệu hay triệu chứng nào như trên. Nếu đã được chẩn đoán mắc bệnh gan, hãy hỏi bác sĩ về nguy cơ giãn tĩnh mạch thực quản và làm thế nào để giảm nguy cơ bị các biến chứng. Có thể phải nội soi để kiểm tra.

Nếu đã được chẩn đoán giãn tĩnh mạch thực quản, bác sĩ có thể hướng dẫn bạn thận trọng với những dấu hiệu chảy máu. Chảy máu là một trường hợp khẩn cấp.

Nếu đã được chẩn đoán mắc bệnh gan, có thể lo lắng về nguy cơ biến chứng nặng hơn.

Bạn có thể thực hiện các bước để giữ gan càng khỏe mạnh càng tốt, chẳng hạn như:

Không uống rượu

Những người bị bệnh gan thường được khuyên cai rượu. Uống rượu có thể tăng gánh nặng cho gan đã bị tổn thương.

Có chế độ ăn uống khỏe mạnh

Ăn nhiều các loại trái cây và rau quả. Chọn ngũ cốc nguyên cám và các nguồn protein nạc. Giảm lượng thức ăn béo và đồ chiên xào.

Duy trì trọng lượng khỏe mạnh

Lượng chất béo dư thừa của cơ thể có thể gây tổn thương gan. Giảm cân nếu bị béo phì hoặc thừa cân.

Cẩn thận khi dùng hóa chất

Tuân thủ các hướng dẫn về hóa chất gia dụng, chẳng hạn như nguồn cung cấp làm sạch và thuốc xịt côn trùng. Nếu làm việc với hóa chất, hãy tuân thủ tất cả các biện pháp phòng ngừa an toàn. Gan có vai trò loại bỏ các độc tố khỏi cơ thể, vì thế để gan được nghỉ ngơi, cần giới hạn lượng độc tố gan phải xử lý.

Giảm nguy cơ viêm gan

Dùng chung kim tiêm và quan hệ tình dục không an toàn có thể làm tăng nguy cơ viêm gan B và C. Bảo vệ bản thân bằng cách hạn chế hoặc quan hệ tình dục an toàn. Hỏi bác sĩ xem có nên chủng ngừa viêm gan B không.

Khi bệnh nhân nôn ra máu nghĩa là tĩnh mạch thực quản bị vỡ, phải nhanh chóng đưa đến bệnh viện.

Điều trị nội khoa:

• Giảm áp hệ tĩnh mạch cửa bằng chế độ ăn nhạt, ăn nhiều đạm, dùng thuốc lợi tiểu hoặc corticosteroid.
• Chống suy tế bào gan, thiếu máu và những rối loạn đông máu.
• Làm xơ hóa tĩnh mạch bằng cách tiêm Polydocanol 1% hoặc Ethanol 98⁰. Phương pháp này đơn giản, nhanh, ít tai biến nhưng hay tái phát.
• Có thể dùng thuốc nhóm Betabloquant (ví dụ Propanolon) 80-160mg/ 24 giờ nhưng cần theo dõi kỹ những tai biến do thuốc.
• Đặt ống thông (sonde) Sengstaken-Blakemore cải tiến của Leger hoặc sonde Linton, chèn ép thực quản để cầm máu tại chỗ tĩnh mạch vỡ.

Điều trị ngoại khoa:

• Phẫu thuật tạm thời: Khâu tĩnh mạch thực quản, thắt động mạch lách-gan (nếu chảy máu nặng, sau khi hồi sức tốt mới phẫu thuật loại này).
• Cắt lách khi lách to, xơ, có cường lách.
• Nối tĩnh mạch cửa - chủ (nếu tăng áp lực tĩnh mạch cửa do xơ gan hoặc vỡ tĩnh mạch thực quản, chảy máu nặng nhưng chức năng gan còn tốt).
• Nối tĩnh mạch lách - thận.
• Khi tĩnh mạch thực quản đã bị vỡ, bệnh nhân nôn ra máu, phải nhanh chóng đưa đến bệnh viện. Lúc này, bác sĩ sẽ đặt ống thông Sengstaken Blakemore hình quả bóng vào, bơm căng lên và ép tĩnh mạch lại, ngăn không cho máu chảy.