Động kinh

Cơn động kinh là hậu quả những đợt phóng điện, bất thình lình, thường ngắn, trong một nhóm tế bào não và nhiều bộ phận khác nhau trong não đều có thể là chỗ phóng điện đó. Vì vậy các biểu hiện lâm sàng động kinh khác nhau tùy thuộc vị trí não đầu tiên có rối loạn đó và lan xa tới đâu. Có thể xảy ra các triệu chứng tạm thời như mất ý thức hay tri giác, rối loạn vận động, cảm giác (nhìn, nghe và nếm).

Phân loại các cơn động kinh

Các cơn động kinh có thể thay đổi từ những đợt mất chú ý rất ngắn hoặc giật cơ cho tới những cơn co giật nặng và kéo dài. Tần suất có thể thay đối từ 1 lần/nǎm cho đến vài lần mỗi ngày. Người ta xếp loại các cơn kinh giật tùy theo vị trí não bị ảnh hưởng:

•  Động kinh cục bộ hay khu trú: các cơn động kinh này sinh ra do một sự phóng điện ở ít nhất một vùng khu trú trong não, bất kể cơn kinh giật có lan tỏa thứ phát toàn thân không. Chúng có thể gây tổn hại ý thức hoặc không. Động kinh cục bộ hoặc khu trú, đều bắt đầu từ một miền định vị trong não, sau đó có thể lan ra khắp não gây động kinh toàn thể.
• Động kinh toàn thể: sự phóng điện dẫn tới các cơn động kinh này bao quát toàn bộ não và có thể gây ra mất ý thức và/hoặc co rút hay cứng cơ. Các cơn này bao gồm những hiện tượng thường gọi là 'động kinh cơn lớn' cũng như mất ý thức ngắn gọi là 'động kinh cơn nhỏ'.

Trạng thái động kinh: Đó là trạng thái một người thường xuyên động kinh không hồi phục tri giác giữa mỗi đợt bệnh. Đây là một tình trạng nguy hiểm, nếu không điều trị có thể dẫn tới tổn thương não hay tử vong. Chưa rõ các cơn động kinh vì sao xảy ra ở một lứa tuổi hoặc thời gian nào đó mà không phải ở lứa tuổi hay thời gian khác.

Tuy nhiên, người ta đã biết những yếu tố gây ra cho một số bệnh nhân như ánh sáng chớp loé (sàn nhảy, tivi, trò chơi điện tử...), thở dốc, uống quá nhiều, mất ngủ hoặc các stress vật lý hay xúc cảm có thể kích thích cơn động kinh. Mặc dầu đó không phải là nguyên nhân nhưng chúng có thể ảnh hưởng đến thời gian và tần suất các cơn động kinh.

Bệnh nhân động kinh có nguy cơ tử vong cao do:

• Một bệnh sẵn có ở não như khối u hay nhiễm khuẩn;
• Động kinh trong tình huống nguy hiểm dẫn tới chết đuối, bỏng hay chấn thương đầu;
• Tình trạng động kinh;
• Nguyên nhân đột ngột không giải thích được, hoặc có thể ngừng hô hấp hay ngừng tim-thở trong cơn động kinh;
• Tự tử.

Dưới đây là một số nguyên nhân theo y học hiện đại:

• Do chấn thương sọ não: cơn động kinh đầu tiên thường xảy ra trong vòng 5 năm sau chấn thương, rất hiếm gặp sau 10 năm.
• Do u não: Theo Brissaud E. thì 50% u não có động kinh. Phần lớn các u này ở trên lều.
• Do tai biến mạch máu não: Theo Merritt H. thì 15% xuất huyết não, 7% lấp mạch do xơ mỡ, 15% xuất huyết dưới màng nhện có động kinh. Theo Pertuiset thì 155/222 trường hợp dị dạng não có động kinh.
• Do nhiễm khuẩn nội sọ: Theo Bonnal, 26% các áp xe não có động kinh. Ngoài ra thường gặp động kinh ở giai đoạn cấp của não, màng não, bị nấm, động mạch não viêm tắc.
• Do di truyền: Lennox (1975) điều tra trên 20.000 người có quan hệ họ hàng gần với người bệnh thấy có 4.231 ngưới bị động kinh vô căn. Trên 95 cặp sinh đôi dị hợp tử, tỉ lệ cả 2 bị động kinh là 14,5%.
• Do các nguyên nhân khác
• Do rối loạn chuyển hóa: Hạ đường huyết, hạ canxi huyết, thiếu Pyridoxin (B6), rối loạn nước, điện giải.
• Do các bệnh nội khoa: suy tim, suy thận, urê cao, ngộ độc các loại.
• Do ấu trùng sán gạo lợn khu trú vào não (nhất là ở Việt Nam).

Trên lâm sàng thường gặp 3 loại động kinh sau:

Cơn động kinh toàn thể (cơn lớn):

• Vài giờ hoặc vài ngày trước đã có một số dấu hiệu (tiền triệu) như cơn đau nửa đầu, cơn đau dây thần kinh, rối loạn cảm giác, rối loạn tiêu hóa, hồi hộp, tính tình thay đổi, trầm cảm, run...
• Ngay trước khi bắt đầu lên cơn, có một số dấu hiệu báo trước như chớp mắt nhiều, nghiến răng hoặc cảm giác như kiến bò, cảm giác bỏng, cảm giác như có gió thổi qua người, hoặc hoa mắt, mắt nổi đom đóm, tai ù, tai nghe tiếng chuông, mũi ngửi mùi khét, lưỡi có vị khó chịu, hắt hơi, hồi hộp, ngực đau tức, buồn nôn, nôn hoặc lo lắng, giận dữ, mơ mộng...
• Một cơn động kinh thường xuất hiện với 3 giai đoạn:
• Giai đoạn cường: Thường bắt đầu bằng một tiếng kêu rồi ngã ngay xuống đất bất tỉnh, chân tay cứng đờ, lồng ngực và cơ hoành giữ yên, không thở trong vài giây, mắt thâm tím do ngạt, hàm cắn chặt, răng nghiến lại. Giai đoạn này trung bình dài 30 giây.
• Giai đoạn giật: người bệnh bất ngờ co giật, nhịp nhàng, cơn giật ngày càng mạnh và thưa hơn, lưỡi thè ra và dễ bị cắn môi và mặt trong má cũng có thể bị cắn chảy máu. Các cơ mặt cũng bị co giật, nước miếng tiết ra nhiều dưới dạng sủi bọt. Các cơ vòng giãn ra, vì vậy hay đái ra quần. Giai đoạn này dài 2-3 phút và kết thúc bằng một tiếng rên, thở sâu và thư giãn.
• Giai đoạn hôn mê: nằm yên, thư giãn, mất cảm giác và ý thức, mặt đỡ tím dần, có cảm tưởng là người bệnh ngủ say. Giai đoạn này dài từ 15 phút tới vài giờ. Sau đó, ý thức trở lại dần, lúc đã tỉnh đa số người bệnh vẫn có ý thức u ám, cơ thể đau nhức và không nhớ gì về cơn đã xảy ra.
• Sau cơn: Có thể những dấu hiệu liệt, bán liệt, co cứng, mất cảm giác hoặc giảm cảm giác, nhìn kém nghe giảm, nôn mửa, khó thở, albumin niệu, trạng thái tâm thần u ám, hay giận dữ, có thể bỏ nhà ra đi và sau đó cũng không nhớ rõ sự việc gì hết.
• Nhịp các cơn: Cơn hay xảy ra ban đêm nhiều hơn, các cơn ban ngày cũng thường hay xuất hiện buổi sáng sớm nhiều hơn. Nhịp cơn thay đổi tùy mức độ nặng nhẹ. Lúc đầu thưa, 1 năm 2-3 cơn, sau đó dày dần: hàng tháng hoặc hàng ngày, có những đợt nghỉ. Cơn dày thì người bệnh bị loạn thần.

Cơn động kinh nhỏ

• Thường là loại động kinh vô căn, hay gặp ở trẻ nhỏ. Đặc điểm là có những cơn vắng, những cơn co giật hoặc những cơn vô lực. Thời gian mỗi cơn không quá 30 giây nhưng xảy ra nhiều lần trong ngày.
• Loại cơn vắng: là một biểu hiện của động kinh vô căn. Mất ý thức chốc lát trong 15-30 giây, trong khi đó, người bệnh ngừng mọi hoạt động nhưng các động tác tự động đơn giản thì vẫn còn, ví dụ như tiếp tục đi... Người bệnh không biết và nhớ gì về cơn vắng. Cơn vắng bắt đầu và chấm dứt đột ngột, không có gì báo trước. Người bệnh không bị ngã.
• Loại co giật cơ: Trong 3% cơn bé thấy có những co cứng cơ từng phần với những động tác của đầu và chi trên, ít khi mất ý thức.
• Thể vô lực: Trong 15% trường hợp người bệnh đột nhiên mất trương lực cơ, đánh rơi vật đang cầm trong tay, ngã khụy xuống trong khi ý thức vẫn tỉnh và chỉ kéo dài 30 giây - 1 phút.

Cơn động kinh cục bộ (Bravais Jacksen)

Không có động kinh toàn thân mà chỉ có co giật, thường bắt đầu ở ngón tay cái, ngón chân cái rồi lan rộng thêm đến các vùng xung quanh. Thường ý thức vẫn còn, thời gian cơn ngắn chỉ vài phút.

• Uống thuốc chống động kinh
• Ngủ đủ giấc
• Thư giãn, tránh căng thẳng, stress
• Tránh uống rượu bia
• Ghi chú lại các cơn co giật để đánh giá hiệu quả của thuốc và liên hệ bác sĩ điều chỉnh thuốc

Việc điều trị chứngbệnh này khá phức tạp, phải căn cứ theo từng thể loại, trạng thái của độngkinh. Trong trường hợp động kinh có co giật toàn bộ, tái phát liên tục, mất ýthức, bất tỉnh (có thể ngã bất cứ lúc nào, chỗ nào gây nguy hiểm tính mạng củabệnh nhân) thì cần phải được điều trị cấp cứu trong bệnh viện nhằm duy trì cácchức năng sống còn, tìm và giải quyết nguyên nhân của trạng thái động kinh,điều trị và ngăn ngừa các biến chứng do động kinh loại này gây nên với nguyêntắc tìm mọi cách cắt cơn càng nhanh càng tốt, chống phù não, hồi sức tim mạch…

Điều trị các cơnđộng kinh khác cần theo nguyên tắc chẩn đoán đúng loại cơn, chọn đúng thuốc đặctrị, liều lượng thuốc phải đạt dần tới liều tác dụng, không được cắt thuốc độtngột mà thay thế dần bằng thuốc khác, giảm dần liều thuốc cho tới khi không cócơn trên lâm sàng và nếu không còn cơn trên điện não đồ thì càng tốt.

Nói tóm lại việcđiều trị động kinh có 2 loại: loại phải điều trị cấp cứu là trạng thái động kinhhay động kinh cơn lớn rất phức tạp nhất thiết phải được điều trị trong bệnhviện; còn các loại động kinh khác cũng phải điều trị theo nguyên tắc và phảiđược giám sát bởi thầy thuốc chuyên khoa bởi các tác dụng phụ của thuốc cũngnhư những biến chuyển bất thường của các cơn động kinh.