Chia sẻCơn hen phế quản
Các ống dẫn khí trong phổi được gọi là khí quản và phế quản. Bệnh hen phế quản, còn được gọi bệnh suyễn là bệnh khó thở từng cơn do co thắt phế quản kèm tăng tiết dịch, nguyên nhân do nhiều dị nguyên kích thích như phấn hoa, lông chó mèo, nấm mốc, bụi các loại… Mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng rất khác nhau từ rối loạn hơi thở cho đến tử vong.
TRIỆU CHỨNG
Ho; Khó thở; Thở khò khè; Tím tái; Đau ngực; Trụy hô hấp
CHẨN ĐOÁN
Hỏi bệnh sử và khám thực thể. Chụp Xquang, kiểm tra chức năng phổi, kiểm tra dị ứng.
ĐIỀU TRỊ
Triệu chứng cấp tính: sử dụng cường bêta-2-giao cảm dạng hít. Giảm viêm và giữ phế quản mở: corticosteroid dạng hít, beta agonist thuốc giãn phế quản tác dụng kéo dài, chất đối kháng leukotriene miệng và / hoặc cromolyn hít được sử dụng thường xuyên nhất. Điều trị hen suyễn nặng: corticosteroid đường uống hoặc tiêm tĩnh mạch và thuốc giãn phế quản dạng hít, kết hợp albuterol và ipratropium (DuoNeb)
Trong cơn hen, cáccơ xung quanh đường hô hấp trở nên phù nề và viêm, gây ra thu hẹp ống phế quản.Có thể ho, thở khò khè và khó thở. Cơn hen có thể ở trẻ vị thành niên, với cáctriệu chứng mà điều trị tại nhà có thể cải thiện tốt nhanh chóng, hoặc nó cóthể nghiêm trọng hơn. Một cơn hen nặng mà không cải thiện với điều trị tại nhàcó thể trở thành một trường hợp khẩn cấp đe dọa tính mạng.
Chìa khóa để ngănchặn một cơn hen là chẩn đoán và điều trị cơn hen sớm. Thực hiện theo các kếhoạch điều trị đã làm việc với bác sĩ trước. Kế hoạch này nên bao gồm nhữngviệc cần làm khi bệnh hen bắt đầu trở nặng, và để đối phó với cơn hen tiếntriển.
Yếu tố gây cơn hen: có thể là yếu tố gây dị ứng hoặc không gây dị ứng.
- Yếu tố gây dị ứng: mạt nhà, nấm mốc, phấn hoa, thú nuôi có lông, côn trùng, thuốc aspirin và các loại thuốc kháng viêm giảm đau không steroid, chất bảo quản thực phẩm như sulfites.
- Yếu tố không gây dị ứng: thay đổi thời tiết, cảm cúm, sương, khói bụi ô nhiễm, mùi lạ như mùi chiên xào, mùi sơn, nước hoa, xúc động, gắng sức, thai kỳ.
Các dấu hiệu của cơn hen nặng:
- Khó thở liên tục không nằm được (phải ngồi ngả ra trước để thở).
- Nghe phổi có nhiều ran rít hai phổi, cả khi hít vào và thở ra.
- Nói từng từ (khó nói, khó ho).
- Tình trạng tinh thần kích thích.
- Vã mồ hôi.
- Tím rõ.
- Co kéo các cơ hô hấp phụ.
- Thở nhanh trên 30 lần/phút
- Nhịp tim nhanh trên 120 nhịp/phút.
- Huyết áp tăng bất thường hoặc xuất hiện dấu hiệu suy tim phải.
- Khi có từ 4 dấu hiệu trở lên: chẩn đoán là cơn hen phế quản nặng.
Các dấu hiệu của cơn hen nguy kịch:
- Cơn ngừng thở hoặc thở chậm dưới 10 lần/phút.
- Phổi im lặng (lồng ngực giãn căng, di động rất kém, nghe phổi: rì rào phế nang mất, không còn nghe thấy tiếng ran).
- Nhịp tim chậm.
- Huyết áp tụt.
- Rối loạn ý thức.
- Đôi khi có dấu hiệu thở nghịch thường ngực bụng luân phiên.
- Bệnh nhân không nói được.
Để phòng tránh bột phát cơn hen, phải đồng thời làm hai việc:
- Ðiều trị tốt bệnh hen cơ bản bằng thuốc kháng viêm xịt: Corticoid là thuốc điều trị cơ bản bệnh hen, mục tiêu điều trị là giảm hiện tượng viêm tại phế quản, khuyên dùng qua đường hít, được chỉ định cho hen mức độ II, III, IV. Liều điều trị phải phù hợp với mức độ của bệnh hen, có thể thay đổi và giảm dần, thậm chí ngưng thuốc theo thời gian nếu bệnh hen được kiểm soát tốt. Thời gian điều trị phải đủ dài để có thể khống chế tốt hiện tượng viêm.
- Nguyên tắc chung:
- Cơn hen phế quản nặng: Xử trí thuốc trước, thủ thuật sau.
- Cơn hen phế quản nguy kịch: Tiến hành thủ thuật trước, xử trí thuốc sau.
- Xử trí cơn hen phế quản nặng:
- Xử trí tại chỗ (tại nhà bệnh nhân, tại y tế cơ sở, trên đường vận chuyển):
- Thở ôxy 40-60% nếu có.
- Thuốc dùng ưu tiên hàng đầu là cường bêta-2-giao cảm dạng hít.
- Salbutamol (Ventolin MDI) bơm họng 2 nhát liên tiếp (khi hít vào sâu). Sau 20 phút chưa đỡ bơm tiếp 2 - 4 nhát nữa. Trong vòng 1 giờ đầu có thể bơm thêm 2 - 3 lần nữa (mỗi lần 2 - 4 nhát). Nên dùng buồng đệm (spacer) để tăng hiệu quả của thuốc.
- Hoặc Terbutalin (Bricanyl) bơm với liều như trên.
- Hoặc Fenoterol (Berotec) bơm 1 - 2 lần, mỗi lần 2 nhát cách nhau 20 phút.
- Hoặc Formoterol/ Budesonide turbuhaler 4,5/160g hít 2 nhát mỗi lần, nếu không đỡ có thể nhắc lại sau 10-20 phút, liều tối đa là 8 nhát hít.
- Trong trường hợp có máy và thuốc khí dung: nên bệnh nhân khí dung luôn nếu sau 2 - 3 lần xịt không có kết quả.
- Nếu dùng thuốc cường bêta-2 không đỡ, nên phối hợp thêm thuốc ức chế giao cảm: Ipratropium (Atrovent) bơm họng 2 nhát.
- Có thể dùng các chế phẩm phối hợp sẵn 2 nhóm thuốc trên: Berodual (fenoterol + ipratropium) xịt mỗi lần 2 phát, 20 phút/lần; hoặc Combivent (salbutamol + ipratropium) xịt với liều trên.
- Nếu tình trạng khó thở không giảm: Chuyển nhanh đến bệnh viện, trên đường vận chuyển dùng thêm:
- Dùng salbutamol hoặc terbutaline xịt 8 - 12 phát liên tục vào buồng đệm cho bệnh nhân hít thở.
- Terbutaline hoặc salbutamol (ống 0,5mg) tiêm dưới da 1 ống.
- Corticoit đường toàn thân:
- Prednisolone 40-60 mg uống.
- Hoặc Hydrocortisone 100mg tiêm tĩnh mạch
- Hoặc Methylprenisolone 40mg tiêm tĩnh mạch.
- Có thể dùng một số thuốc khác trong trường hợp không có sẵn hoặc không đáp ứng các thuốc nói trên:
- Aminophyllin 5 mg/kg cân nặng cơ thể, tiêm tĩnh mạch chậm trong 20 phút.
- Adrenalin 0,3 mg tiêm dưới da. Nếu cơn không giảm có thể nhắc lại sau 20 phút với cùng liều trên. Không nên tiêm dưới da quá 3 lần, nên thay đổi vị trí tiêm để tránh hoại tử tại nơi tiêm.
