Chia sẻSuy tuyến yên
Suy tuyến yên là hội chứng tương đối hiếm gặpchỉ sự thiếu hụt chức năng một hoặc nhiều hoóc-môn thuỳ trước ảnh hưởng tới chức năng tuyến đích.Tuyến yên là một tuyến nội tiết nhỏ hình hạt đậu nằm ở hố yên sàn não, phía sau mũi và giữa hai tai, có ảnh hưởng, chi phối tới hầu hết hoạt động chức năng của hầu hết mọi cơ quan trong cơ thể.Nguyên nhân chính của suy tuyến yên là do chấn thương ảnh hưởng đến tuyến yên, ung thư, nhiễm trùng, đột quỵ, và mất máu trong quá trình mang thai.
TRIỆU CHỨNG
Biểu hiện lâm sàng của suy tuyến yên rất đa dạng và phong phú, tuỳ thuộc vào loại hoóc-môn nào bị thiếu hụt và mức độ thiếu hụt nặng hay nhẹ. Đôi khi các triệu chứng không rõ rệt, mơ hồ và dễ bị bỏ qua. Các triệu chứng bao gồm: mệt mỏi, đau đầu, buồn nôn, táo bón, giảm cân, chán ăn, đau bụng, không chịu được lạnh, vấn đề thị giác, mất lông mu, đau khớp, khản giọng, sưng mặt, khát nước, đi tiểu nhiều, và ngất xỉu .
CHẨN ĐOÁN
Hỏi bệnh sử và khám thực thể. Xét nghiệm máu sẽ được thực hiện để đo lường mức độ thiếu hoặc thấp của hormone. Kiểm tra hình ảnh có thể được thực hiện để xác định nguyên nhân gây ra các tổn thương tuyến yên.
Xét nghiệm máu toàn bộ (CBC), xét nghiệm bảng chuyển hóa toàn diện (CMP), chụp cắt lớp vi tính (CT Scan), chụp cộng hưởng từ (MRI),chụp x-quang, xét nghiệm horrmone kích thích nang trứng FSH, hormone kích thích thể vàng LH, hormone kích thích tuyển giáp TSH
ĐIỀU TRỊ
Điều trị nhằm thay thế hormone bị thiếu hụt. Các loại thuốc được sử dụng bao gồm: corticosteroid, hormone tuyến giáp, kích thích tố tình dục, hormone tăng trưởng, DDAVP (desmopressin).
Tuyến yên là một tuyến nội tiết nhỏ hình hạt đậu nằm ở hố yên sàn não, phía sau mũi và giữa hai tai. Mặc dù có kích thước nhỏ như vậy nhưng tuyến yên lại có vai trò rất quan trọng, nó chỉ huy nhiều tuyến nội tiết của cơ thể như tuyến giáp, tuyến thượng thận và tuyến sinh dục.. cho nên tuyến yên ảnh hưởng, chi phối tới hầu hết hoạt động chức năng của hầu hết mọi cơ quan trong cơ thể.
Suy tuyến yên là thuật ngữ chỉ sự thiếu hụt chức năng một hoặc nhiều hoóc-môn thuỳ trước ảnh hưởng tới chức năng tuyến đích. Suy tuyến yên có thể chỉ suy một tuyến hoặc nhiều tuyến (suy đa tuyến). Đây là hội chứng tương đối hiếm gặp, suy tuyến yên gặp ở mọi lứa tuổi, tỷ lệ mắc tăng theo tuổi, khoảng 5-7 ca/100.000 dân.
Nguyên nhân gây suy tuyến yên có thể ở tại tuyến hoặc do tổn thương vùng dưới đồi hoặc do bệnh lý toàn thân. Nguyên nhân hay gặp ở người lớn là u tuyến yên hoặc sau phẫu thuật hay xạ trị vùng tuyến yên.
- Do khối u ở tuyến yên hoặc vùng dưới đùi
- Adenome tuyến yên chiếm phần lớn các khối u tuyến yên. Khoảng 30% bệnh nhân macroadenoma (u >1cm) có suy một hoặc nhiều hoóc-môn thuỳ trước.
- Các khối u không có nguồn gốc từ tuyến yên như u sọ hầu, u màng não; u tế bào thần kinh đệm... Ngoài ra có thể gặp các u thứ phát di căn tới tuyến yên.
- Do phẫu thuật vùng tuyến yênSuy tuyến yên cũng là biến chứng phổ biến sau phẫu thuật tuyến yên tỷ lệ và mức độ suy tuyến yên tuỳ thuộc vào nhiều yếu tố bao gồm kích thước khối u trước mổ, mức độ xâm lấn và kinh nghiệm phẫu thuật viên.
Biểu hiện lâm sàng của suy tuyến yên rất đa dạng và phong phú, tuỳ thuộc vào loại hoóc-môn nào bị thiếu hụt và mức độ thiếu hụt nặng hay nhẹ. Bệnh suy tuyến yên có tính chất tiến triển tăng dần, mặc dù các triệu chứng và dấu hiệu có thể xảy ra đột ngột, nhưng thường xảy ra từ từ. Đôi khi các triệu chứng không rõ rệt, mơ hồ và dễ bị bỏ qua không được chẩn đoán sau nhiều tháng, thậm chí nhiều năm sau hoặc các triệu chứng dễ nhầm lẫn với bệnh của chuyên khoa khác như rối loạn tâm thần, thiếu máu kéo dài không rõ căn nguyên, suy kiệt. Người mắc suy tuyến yên có thể gặp:
- Mệt mỏi, hạ đường máu.
- Sút cân.
- Chán ăn, buồn nôn, nôn.
- Sợ lạnh, táo bón, khàn giọng.
- Giảm cảm giác ngon miệng.
- Phù nề mi mắt, môi, da vàng sáp, mất các nếp nhăn.
- Thiếu máu.
- Giảm ham muốn tình dục.
- Vô sinh.
- Kinh nguyệt không đều, mất kinh, mất lông mu, lông nách.
- Mất sữa hoặc không tiết sữa ở phụ nữ sau sinh cho con bú.
- Rụng hoặc chậm mọc râu, ria ở nam giới.
- Trẻ em chậm phát triển chiều cao.
- Hay bị chóng mặt, tụt huyết áp, nhịp tim chậm, trụỵ mạch, thậm chí nặng có thể bị sốc, hôn mê và tử vong.
Cần theo dõi sàng lọc suy tuyến yên ở những bệnh nhân có nguy cơ như có tiền sử mất máu sản khoa, tiền sử chấn thương vùng nền sọ, có xạ trị vùng dưới đồi tuyến yên hoặc sau khi phẫu thuật lấy khối u tuyến yên.
Bệnh nhân đã được chẩn đoán suy tuyến yên phải theo dõi tại cơ sở chuyên khoa và được tư vấn đánh giá khả năng phải dùng thuốc suốt đời và hướng dẫn cách tăng liều thuốc corticoid trong tình huống cần thiết.
Suy tuyến yên nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời có thể gây nguy hiểm tới tính mạng như sốc truỵ mạch, hôn mê hạ đường máu hoặc rối loạn điện giải nặng. Hoặc nhẹ hơn làm giảm chất lượng cuộc sống, làm tăng nguy cơ mắc các bệnh khác như bệnh tim mạch, loãng xương, tâm thần, giảm tuổi thọ của người bệnh.
Tuỳ vào nguyên nhân gây suy tuyến yên như phẫu thuật lấy u trong một số trường hợp là xạ trị khối u hoặc điều trị nội khoa u tiết prolactin có thể giúp phục hồi chức năng tuyến yên một phần hay hoàn toàn. Nếu nguyên nhân không thể giải quyết bằng phẫu thuật hoặc xạ trị cần điều trị nội khoa thay thế các hoóc-môn đích.
