Thận là cơ quan có vai trò loại bỏ chất thải và dịch thừa, tách ra khỏi máu. Xét nghiệm chức năng thận thông qua mẫu máu, nước tiểu hay chẩn đoán hình ảnh để đánh giá. Người bệnh có thể được chỉ định thực hiện nhiều xét nghiệm khác nhau để đánh giá một cách toàn diện và chính xác nhất hoạt động của thận.
Nếu bạn ở đối tượng có nguy cơ cao bị tổn thương thận hoặc đang bị bệnh thận thì cần kiểm tra chức năng của thận thường xuyên. Những đối tượng sau cần lưu ý kiểm tra thường xuyên:
- Người trên 60 tuổi
- Người sinh ra nhẹ cân
- Người bị bệnh tim mạch, tăng huyết áp hoặc đái tháo đường.
- Người có tiền sử gia đình bị tăng huyết áp, đái tháo đường hoặc mắc bệnh thận mạn phải lọc máu hay ghép thận.
- Người béo phì.
- Người có dấu hiệu bất thường ở thận
Việc kiểm tra chức năng thận thường xuyên là một cách để tầm soát sức khỏe của thận, cũng biết được những thay đổi có thể xảy ra. Việc phát hiện sớm có thể giúp điều chỉnh lối sống cũng như những can thiệp y tế giúp làm chậm hoặc ngăn ngừa thận bị tổn thương trong tương lai.
Những loại xét nghiệm kiểm tra chức năng thận
Xét nghiệm sinh hóa máu - xét nghiệm đánh giá chức năng thận
Các xét nghiệm chức năng thận sinh hóa máu bao gồm:
Xét nghiệm Ure máu
Ure là một dạng sản phẩm thoái hóa của protein, được lọc ở cầu thận trước khi thải ra ngoài cùng nước tiểu. Xét nghiệm chỉ số này có thể đánh giá chức năng thận, theo dõi các bệnh lý liên quan.
Nếu chức năng thận bình thường, chỉ số giá trị Ure trong máu nằm trong khoảng 2.5 - 7.5 mmol/l.
Nếu chỉ số Ure máu tăng bất thường, rất có thể đây là báo hiệu của bệnh sỏi thận, viêm cầu thận, sỏi niệu quản, viêm ống thận, tiêu chảy, mất nước do sốt cao, suy tim sung huyết, tiêu chảy,… Một số nguyên nhân khiến Ure trong máu giảm như: suy giảm chức năng gan, ăn ít protein, truyền nhiều dịch,…
Xét nghiệm Creatinin huyết thanh
Creatinin là sản phẩm thoái hóa của Creatin trong các cơ, đào thải ở thận. Chỉ số Creatinin trong máu giúp đánh giá chức năng thận. Ở nam giới, Creatinin bình thường là 0.6 - 1.2 mg/dl, còn ở nữ giới là 0.5 - 1.1 mg/dl.
Khi nồng độ Creatinin trong máu tăng bất thường, có thể chức năng thận bị rối loạn. Nguyên nhân do chức năng thận suy giảm, dẫn tới khả năng lọc Creatinin kém đi, nồng độ Creatinin từ đó cũng tăng cao hơn.
Đặc biệt với bệnh nhân suy thận, cấp độ suy thận càng nặng, chỉ số Creatinin càng cao.
- Suy thận cấp độ 1: creatinin dưới 130 mmol/l
- Suy thận cấp độ 2: creatinin từ 130 - 299 mmol/l
- Suy thận cấp độ 3a: creatinin từ 300 - 499 mmol/l
- Suy thận cấp độ 3b: creatinin từ 500 - 899 mmol/l
- Suy thận cấp độ 4: creatinin trên 900 mmol/l.
Chỉ số creatinin máu thường phụ thuộc vào độ tuổi, giới tính, khối lượng cơ, hoạt động thể lực,... Khi bác sĩ nghi ngờ xét nghiệm creatinin không chính xác có thể chỉ định xét nghiệm cystatin C máu.
Giá trị bình thường của cystatin C máu từ 0.31 - 0.99 mg/L.
Điện giải đồ
Chức năng thận suy giảm gây mất cân bằng các chất điện giải, gồm:
- Sodium (Natri): Natri trong máu bình thường ở khoảng 135 - 145 mmol/L. Với người suy thận, nồng độ natri máu giảm do mất qua thận, qua da, do thừa nước hoặc mất qua đường tiêu hóa.
- Potassium (Kali): Kali trong máu bình thường ở khoảng 3,5 - 4,5 mmol/L. Bệnh nhân suy thận cũng bị tăng Kali trong máu, do thận đào thải kém đi.
- Canxi máu: Ở người khỏe mạnh, canxi trong máu từ 2.2 - 2.6 mmol/L. Người bị suy thận kéo theo giảm canxi máu và tăng phosphate.
Xét nghiệm rối loạn cân bằng kiềm toan
Xét nghiệm chức năng thận này thường được chỉ định chẩn đoán cho người nghi ngờ bị mắc bệnh. Ở người bình thường, pH máu ở mức 7,37 - 7,43 là tối ưu nhất cho hoạt động của các men tế bào, protein co cơ và yếu tố đông máu.
Ở người suy giảm chức năng thận, acid chuyển hóa bị giảm thải nên tăng nồng độ acid trong máu và các cơ quan.
Xét nghiệm acid uric trong máu
Xét nghiệm này ngoài để đánh giá chức năng thận còn dùng để chẩn đoán bệnh Gout. Nồng độ acid uric trong máu ở người bình thường là 180 - 420 mmol/l với nam giới và 150 - 360 mmol/l với nữ giới. Người mắc bệnh thận, gout hay vẩy nến thì nồng độ này trong máu tăng.
Xét nghiệm sinh hóa máu khác
Protein toàn phần huyết tương: Chỉ số này đánh giá chức năng lọc của cầu thận. Mức bình thường là 60 - 80 g/L, người mắc bệnh thận thường bị giảm protein toàn phần.
Albumin huyết thanh: Chỉ số này ở người bình thường là 35 - 50g/L, chiến từ 50 - 60% protein toàn phần. Người mắc bệnh cầu thận cấp thì Albumin huyết thanh giảm mạnh.
Tổng phân tích tế bào máu: Người suy thận mạn tính có thể kèm theo giảm lượng hồng cầu.
Xét nghiệm nước tiểu đánh giá chức năng thận
Xét nghiệm chức năng thận qua nước tiểu gồm:
Tổng phân tích nước tiểu
Nước tiểu bình thường có tỉ trọng là 1,01 - 1,020. Nhưng ở người chức năng thận suy giảm, nước tiểu bị giảm độ cô đặc, vì thế tỉ trọng cũng thấp hơn. Xét nghiệm này thường được chỉ định để chẩn đoán cho người nghi ngờ mắc bệnh thận.
Ngoài ra, Protein trong nước tiểu giúp bác sỹ nhận định và chỉ định bệnh nhân thực hiện xét nghiệm đạm niệu 24 giờ.
Xét nghiệm định lượng đạm niệu 24h
Ở người khỏe mạnh, protein trong nước tiểu là 0 - 0.2g/l/24h. Ở người bị thương tổn cầu thận, suy thận, viêm cầu thận cấp, bệnh lý liên quan như tăng huyết áp, đái tháo đường, lupus ban đỏ,… thì đạm niệu thường tăng 0.3g/l/24h.
Chẩn đoán hình ảnh
Chẩn đoán hình ảnh thường được chỉ định kết hợp với xét nghiệm sinh hóa và nước tiểu để đánh giá toàn diện chức năng thận và hoạt động của cơ quan này.
Siêu âm bụng
Siêu âm giúp phát hiện tình trạng ứ nước ở thận do tắc nghẽn niệu quản. Người bị ứ nước thận 2 bên có thể dẫn tới suy thận cấp hoặc mạn tính, hoặc do thận đa nang bẩm sinh, di truyền. Siêu âm thấy thận nhỏ, có nhiều nang, mất phân biệt vỏ tủy, thay đổi cấu trúc,… gợi ý nguy cơ thận mạn tính. Siêu âm hiện đại có thể phát hiện khối u hoặc sỏi thận.
Chụp CT Scan
Đây là phương pháp thăm dò hình ảnh bằng tia X, giúp phản ánh rõ hình ảnh của toàn bộ hệ tiết niệu. Phương pháp đánh giá này thường chỉ định với trường hợp nghi bị suy thận do tắc nghẽn đường tiết niệu. Nếu muốn dựng hình toàn bộ đường tiết niệu¸ bác sĩ sẽ chụp CT scan có tiêm thuốc cản quang với máy chụp đa lát cắt.
Xạ hình thận bằng đồng vị phóng xạ
Xét nghiệm này là phương pháp duy nhất có thể đánh giá chức năng thận từng bên. Bác sĩ sẽ có thể nhìn rõ chức năng lọc của từng thận, khả năng tham gia từng thận, phần trăm tưới máu,… Phương pháp này giúp đánh giá mức độ tắc nghẽn niệu quản 2 bên rất tốt.
Xét nghiệm chức năng thận gồm rất nhiều các xét nghiệm nhỏ liên quan, được chỉ định độc lập hoặc kết hợp để chẩn đoán với người nghi ngờ mắc bệnh thận, hoặc sàng lọc, kiểm tra sức khỏe thận định kỳ. Tùy theo biểu hiện, tình trạng sức khỏe mà bác sĩ sẽ chỉ định xét nghiệm đánh giá chức năng thận phù hợp và có những chỉ định chuyên sâu khác.
Nguồn bài viết: Tổng hợp
