Hầu hết chúng ta đều nghe về các nhóm máu. Tuy nhiên, rất ít người hiểu rõ được tầm quan trọng của việc xác định các nhóm máu. Tại sao chúng ta cần biết được nhóm máu của bản thân? Liệu rằng nhóm máu có liên quan gì đến chế độ dinh dưỡng và cơ chế hấp thụ? Tại sao có những nhóm máu tương thích nhau, trong khi những nhóm khác lại không?
Chủ đề này mới nghe qua tưởng như rất quen thuộc, nhưng lại có vô vàn câu hỏi khiến nhiều người không thể trả lời được. Cùng tìm hiểu rõ hơn qua bài viết bên dưới nhé!
Tế bào hồng cầu trong cơ thể con người chứa một loại protein gọi là hemoglobin gắn các phân tử oxy, cho phép tế bào vận chuyển oxy xuyên suốt cơ thể.
Tuy nhiên, các tế bào này cũng có một loại protein phức hợp khác, nằm bên ngoài màng tế bào. Những protein đó, gọi là kháng nguyên, tương tác với tế bào bạch cầu, tế bào miễn dịch giúp bảo vệ cơ thế chống lại sự lây nhiễm.
Kháng nguyên có vai trò như những phân tử nhận diện, cho phép hệ thống miễn dịch nhận ra tế bào của cơ thể mà không tấn công như những dị nguyên bên ngoài. Có 2 loại kháng nguyên, A và B - đây cũng là yếu tố đóng vai trò quyết định nhóm máu.
Vậy làm thế nào con người có 4 loại nhóm máu trong khi chỉ có 2 loại kháng nguyên?
Các kháng nguyên này được mã hóa từ 3 loại alen khác nhau, trong đó alen là trạng thái khác nhau của cùng một gen. Alen A và B mã hóa cho kháng nguyên A và B, còn alen O không mã hóa cho kháng nguyên nào cả. Hơn nữa, bởi vì chúng ta thừa hưởng 1 bản sao mỗi gen từ cha hoặc mẹ, nên mỗi người có 2 alen quyết định nhóm máu.
Quá trình di truyền này xảy ra tương đối phức tạp và tùy thuộc vào mối quan hệ tính trội. Đối với nhóm máu, alen A và B đồng trội, alen O lặn.
Điều đó có nghĩa là nếu A gặp A, bạn sẽ có nhóm máu A, ngược lại nếu B gặp B, bạn sẽ có nhóm máu B. Nếu bạn thừa hưởng mỗi nhóm 1 alen thì kết quả của tính đồng trội sẽ tạo ra cả 2 loại kháng nguyên A và B, dẫn đến việc bạn có nhóm máu AB. Alen O là alen lặn, vì vậy sẽ bị những alen khác lấn át, nếu đứng thành cặp, kết quả vẫn là tạo ra nhóm máu A hoặc nhóm máu B.
Tuy nhiên, trong một số trường hợp, bạn vẫn có thể thừa hưởng cả 2 alen O, tế bào máu không có kháng nguyên A và B, khi đó bạn sẽ mang nhóm máu O. Chính vì quá trình này, khi biết nhóm máu của bố và mẹ, có thể phần nào đoán được nhóm máu của con cái.
Trong việc truyền máu, tìm ra đúng nhóm máu là vấn đề sống còn. Nếu một người có nhóm máu A nhận được máu nhóm B, hoặc ngược lại, thì kháng thể của người đó sẽ loại bỏ kháng nguyên lạ và tấn công các kháng nguyên đó. Điều này có thể dẫn đến máu được truyền bị đông thành cục.
Tuy vậy, những người nhóm máu AB tạo ra cả 2 loại kháng nguyên A và B, không tạo ra kháng thể chống lại, nên sẽ nhận ra cả 2 đều an toàn. Đây là lý do tại sao những người có nhóm máu AB được gọi là nhóm chuyên nhận.
Trái lại, những người nhóm máu O là người có hệ thống miễn dịch tạo kháng thể từ chối tất cả các nhóm máu khác trở thành nhóm chuyên cho.
Có một điều không may rằng, sự tương thích giữa người cho và người nhận còn phức tạp hơn nhiều, bởi hệ thống kháng nguyên đi kèm.
Các nhà khoa học đã phát hiện mỗi người chúng ta có đến 30 hệ nhóm máu khác nhau nhưng quan trọng nhất là hệ nhóm máu ABO và hệ Rh. Mỗi hệ nhóm máu lại có các nhóm máu khác nhau do sự có mặt hay không có mặt của kháng nguyên trên bề mặt hồng cầu và kháng thể trong huyết thanh của người đó. Ví dụ: Hệ ABO có 4 nhóm máu A, B, O, AB và hệ Rh có chủ yếu 5 nhóm D, C, E, c, e trong đó kháng nguyên D có tính sinh miễn dịch cao nhất.
Rh+ hay Rh- tùy thuộc vào sự hiện diện hay vắng mặt của kháng nguyên D trong hệ nhóm máu Rh. Khi cơ thể có kháng nguyên D hệ Rh thì được gọi là Rh dương (Rh+). Còn nếu cơ thể không có kháng nguyên D hệ Rh thì được xem là Rh âm(Rh-).
Việc xác định nhóm máu và sự tiếp nhận hay tấn công giữa các kháng thể, kháng nguyên có một vai trò rất quan trọng đối với việc truyền máu cũng như ứng dụng trong những trường hợp bất đồng nhóm máu giữa mẹ, con.
Nếu người mẹ Rh- mang con Rh+, thì cơ thể người mẹ sẽ sản xuất kháng thể Rh có thể truyền qua nhau thai và tấn công vào bào thai, đây được gọi là bệnh tan huyết ở trẻ sơ sinh.
Một số nền văn hóa tin rằng nhóm máu liên quan đến tính cách con người, tuy nhiên điều này vẫn chưa được khoa học thừa nhận.
Nguồn: TED-ed